Honderd meter van ons huis was de weggeefwinkel gevestigd. Met de geweldige naam NIX. Als een soort moeder overste zwaaide Irene de scepter vol genegenheid naar haar vrijwillige medewerkers, de mensen uit de buurt die spullen doneren en vooral met erbarmen voor de armlastige klanten. Irene is vrijwilligster, dat moet ik er wel bij vertellen. Het is een bijzondere groep vrijwilligers waarvan de meesten een behoorlijke rugzak met ellende getorst hebben of nog mee slepen.  Maar het zijn óók vechters die proberen zich staande te houden in deze harde wereld waar je zelfredzaam moet zijn; anders tel je niet mee. De weggeefwinkel is niet alleen een plek waar mensen die leven in armoede gratis spullen kunnen halen, het is meer dan dat. Het is een ontmoetingsplek waar je als klant telt en gehoord wordt. Een rustmomentje in het dagelijks leven die louter bestaat uit overleven. Waar de koffie en koekjes klaar staan.  Het is een beetje buurthuis, ook voor steeds meer buurtbewoners die spullen doneren.

Maar er hing dreiging in de lucht. Het pand waarin ze gevestigd zijn, zou verkocht worden en dan zouden ze eruit moeten. En dat gebeurde dus ook in de maand  december 2021. Dat kan toch niet waar zijn! Maar het was waar.

Het is pijnlijk om te observeren hoe NIX in een krachtenveld van belangen ineens van een inspirerende ontmoetingsplek en winkel transformeert in een speelbal. Waarbij de mensen om wie het gaat, Irene en haar mensen de donateurs en de klanten, geen enkele rol speelden in het ‘grote spel’ om het bezit van het vastgoed. De organisatie waaronder NIX valt is een zorginstelling. Formeel is NIX een dagbestedingslocatie van Reakt voor mensen die door hen begeleid worden. Aangevuld met vrijwilligers die zich anderszins aangemeld hebben. Wat telt in deze situatie is dat in het krachtenveld de zorginstelling NIX vertegenwoordigt. En de afdeling dagbesteding heeft dat naar vermogen gedaan. Maar die achtergrondinformatie  boeit de vrijwilligers, klanten en donateurs van NIX  totaal niet. Die hebben vooral last van de knagende onzekerheid, NIX is in het verleden al twee keer verhuisd. Het geruchtencircuit voedt negativisme en machteloze boosheid. Het is de boze buitenwereld tegen ons, alles van waarde wordt ons afgenomen. Iemand zei: ‘als ze mij dit afnemen dan ga ik weer zuipen’.

Het is interessant om te weten dat de verkoper van het pand de vastgoedpoot is van diezelfde, immens grote,  zorginstelling. Reakt valt namelijk onder de Parnassiagroep. Pijnlijk is dat in het hele proces van verkoop de positie van NIX (hun eigen dagbesteding!) niet meegewogen is. Dat ‘probleem’ kwam pas op het netvlies toen de koop al bijna rond was. Er zijn blijkbaar grotere belangen dan ‘de doelgroep’. Het is toch raar dat een zorginstelling vastgoed met een maatschappelijk doel zomaar kan verkopen aan een projectontwikkelaar. Indirect is het subsidiegeld waarmee dat pand ooit gekocht is om het een maatschappelijke bestemming te geven.  En dat stukje maatschappelijk vastgoed wordt zomaar weggegeven. Terwijl er al een chronisch gebrek is aan maatschappelijk vastgoed is in onze gemeente. Ja, dat gebeurt dus zomaar. De gemeente staat erbij en kijkt machteloos toe. Het gevolg van marktwerking waarbij de overheid zichzelf buitenspel gezet heeft. Juridisch en bestuurlijk zal het allemaal 100% oké zijn, maar het stemt mij droevig dat we in zo’n soort samenleving terecht gekomen zijn.

Het afscheid en de tranen zijn gefilmd door NH nieuws en NIX kreeg ook een groot artikel in het Noord Hollands Dagblad. Daarna gebeurde er niets. Noch de zorginstelling, noch de gemeente waren van plan écht hun best te doen om een alternatieve locatie te vinden. Iedereen bleef heel begaan met Irene en wethouders en ambtenaren (en zelfs de burgemeester) waren heel  druk met naar elkaar wijzen maar er gebeurde nix.

Als bewoner was ik ook een beetje betrokken om te blijven lobbyen voor de wederopstanding van NIX. Een heel moeizaam proces in een arme gemeente als Zaanstad. Zonder maatschappelijk vastgoed, zonder functionerende opbouwwerkers, afgeknepen sociaal wijkteams, machteloze wijkmanagers. Aan goede wil geen gebrek, wel aan middelen. Het advies dat wij vooral kregen was: “schrijf een bedrijfsplan, richt een stichting op, doe aan crowdfunding”. De huren die wij voor geschikte ruimte zouden moeten betalen waren zo tussen de 1500 en 3000 euro per maand. Onhaalbaar zonder structurele exploitatiesubsidie en wij als bewoners waren niet van plan om als bestuurders van een stichting zonder zo’n subsidie de kar te trekken. Impasse compleet.

De Oekraïners kregen ‘om niet’ een mooie locatie in de Rozenhof  Passage van de eigenaren van Miss Etam om hun eigen weggeefwinkel op te zetten. Irene is daar gaan werken als vrijwilliger. Zij kwam er al snel achter dat het heel goed mogelijk is om deze locatie ook een aantal dagdelen te gebruiken  als NIX voor de arme Zaankanters. 1+1=2. Niet dus, de eigenaar van het pand wil de ‘arme kant’ van Zaandam geen ruimte gunnen. Slecht voor het imago denken wij.

Maar, het is inmiddels mei 2023, er lijkt licht aan het einde van de tunnel. Irene en wij als bewoners bleven NIX maar onder de aandacht brengen nu lijkt er in het najaar ruimte te komen in een buurthuis dat verplaatst/verbouwd gaat worden. Niet te vroeg juichen, maar het lijkt erop…

Tot zover dit relaas over de voortvarendheid van de armoedebestrijding in een middelgrote gemeente in Nederland. Het duurt even maar  dan heb je ook wat als je als burgers doorzettingsvermogen toont.