OVER OORLOG EN HOOP
April 2022 overleed mijn moeder op 90 jarige leeftijd. Ze heeft in de laatste fase van haar leven bewust meegemaakt dat een dictator zonder scrupules een soeverein en groot land in Europa binnenvalt. Om bewust een ontluikende democratie om zeep te helpen. Met meedogenloos geweld. Dat mijn moeder dat nog meekreeg vond ik heel naar. Mijn moeder overleefde als meisje van 14 de slag om Arnhem in 1945. Met die kennis zijn wij kinderen groot gebracht: dat nooit meer! Daarmee ben ik opgevoed, voor vrede gingen we als hele familie de straat op. En streden als personen en professionals voor een rechtvaardige samenleving waarin iedereen meetelt. En dan dit, oorlog waarvan we de afloop niet weten, misschien wel niet willen weten omdat horrorscenario’s ineens niet ondenkbeeldig meer zijn. Maar nu al is duidelijk dat de gevolgen voor miljoenen voelbaar gaan worden. Voor ons als hinderlijke overlast, voor miljoenen anderen is de tol dood, gebrek, honger en gruwel. We zijn weer terug in 1945, toen de middeleeuwen afgesloten werden, dachten we. Hoe kon dit gebeuren? Die vraag laat mij niet los.
Mijn vader houdt als vrijzinnig Remonstrant van diepzinnige gedachten over geloof en zingeving. In de huidige situatie is zijn boodschap dat er altijd hoop is. Altijd. Een favoriete duider van zijn gedachten is Vaclav Havel:
Diep in onszelf dragen we hoop;
als dat niet het geval is
is er geen hoop.
Hoop is de kwaliteit van de ziel
en hangt niet af
van wat er in de wereld gebeurt.
Hoop is niet voorspellen of vooruitzien.
Het is een geschiktheid van de geest,
een gerichtheid van het hart
voorbij de horizon verankerd.
Hoop in deze diepe en krachtige betekenis
is niet hetzelfde als vreugde
omdat alles goed gaat
of bereidheid je in te zetten
voor wat succes heeft.
Hoop is ergens voor werken
omdat het goed is.
Niet alleen omdat
het kans van slagen heeft.
Hoop is niet hetzelfde als optimisme
evenmin de overtuiging
dat iets goed zal aflopen.
Wel de zekerheid dat iets zinvol is.
onafgezien van de afloop,
het resultaat.
Vaclav Havel
Deze woorden komen binnen bij mij. Het geeft een soort houvast om het gevoel van onmacht en frustratie te parkeren. “Hoop is de kwaliteit van de ziel en hangt niet af van wat er in de wereld gebeurt” zegt Havel. Mijn vertaling is dat er een ‘rode lijn van engagement’ door de verhalen die ik meemaak en vertel heen loopt, dat is mijn ziel. Daar moet ik wat mee. In de geest van mijn moeders vechtlust voor het goede leven.
Soms overheerst het gevoel dat de tegenwind sterker is dan mijn vermogen om hoog aan de wind te zeilen. Het gevoel dat de lager wal, bezaait met zandbanken en rotsen, steeds dichterbij komt. Je hoort de branding in de verte al breken. Maar dat wil ik niet, ik moet blijven vechten. Stranden op lagerwal in simpelweg geen optie.
I